Gamification: Όταν η μάθηση γίνεται.. παιχνιδάκι

Πρόκειται για έναν όρο που ακούμε και διαβάζουμε όλο και συχνότερα τα τελευταία χρόνια. Κατά πάσα πιθανότητα θα έχει βρεθεί στην οθόνη σου κάποιο άρθρο σχετικά με μία εταιρία ή έναν εκπαιδευτικό οργανισμό όπου εφαρμόζονται «καινοτόμες πρακτικές gamification» στους εργαζόμενους και τους μαθητές τους αντίστοιχα. Για να μην «παίζουμε» όμως με τις λέξεις.. τι ακριβώς είναι (και δεν είναι) το gamification και τι ρόλο «παίζει» στην εκπαίδευση;

Τι είναι το gamification

Στα ελληνικά μεταφράζεται ως «παιχνιδοποίηση» και πρόκειται για την ενσωμάτωση μηχανισμών παιχνιδιού σε ένα περιβάλλον μη παιχνιδιού. Με απλά λόγια, το να κάνεις μια «σοβαρή» διαδικασία να μοιάζει με παιχνίδι.

Οι εν λόγω μηχανισμοί (τους οποίους βρίσκουμε συνήθως στα ηλεκτρονικά παιχνίδια) μπορούν να είναι:

• Συλλογή πόντων και απονομή εμβλημάτων (badges) ανάλογα με την ποιότητα και την πρόοδο που έχει επιτευχθεί πάνω σε ένα ζητούμενο αντικείμενο
• Σύστημα υλικών ή άυλων επιβραβεύσεων ανάλογα με τους πόντους ή/και τα εμβλήματα που έχουν συλλεχθεί
• Διαχωρισμός μιας διαδικασίας σε επίπεδα (levels)
• Χαρακτηρισμός συγκεκριμένων σταδίων της διαδικασίας ως achievements
• Ανάθεση ρόλων και ψευδώνυμων στους συμμετέχοντες (role-playing)
• Δημιουργία πίνακα με τους πόντους και τη γενική απόδοση του κάθε συμμετέχοντα

Οι τομείς όπου έχει παρατηρηθεί συχνότερη εφαρμογή του, είναι η εκπαίδευση, το εργασιακό περιβάλλον καθώς και διάφορες καμπάνιες προώθησης εταιριών.

Τι δεν είναι το Gamification

Παρά την κοινή ρίζα με τη λέξη “game”, τα περιβάλλοντα που έχουν υποστεί gamification δεν αποτελούν παιχνίδια με την εγκυκλοπαιδική έννοια του όρου, αλλά υβρίδια.

Τα αμιγώς παιχνίδια που έχουν εκπαιδευτικό στόχο, εμπίπτουν στο λεγόμενο game-based learning και παρόλο που συγγενεύουν με το gamification, αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία. Στο game based learning έχουμε εκπαιδευτικά παιχνίδια ενώ στο gamification έχουμε εκπαιδευτικές διαδικασίες που μοιάζουν με παιχνίδια.

Σε τι χρησιμεύει

Κύριος στόχος του είναι να κάνει πιο ενδιαφέρουσα και ελκυστική μια «ανιαρή» διαδικασία προκειμένου να δώσει κίνητρο στους συμμετέχοντές της να είναι πιο ενεργοί σε αυτή.

Πιο συγκεκριμένα αποσκοπεί, μέσω της επιβράβευσης, να ικανοποιήσει την εσωτερική ανάγκη του ατόμου για αναγνώριση της προσπάθειάς του ώστε να αυξηθεί η αφοσίωσή του.

Του παρέχει επίσης μια αφορμή για υγιή ανταγωνισμό, κίνητρο για ολοκλήρωση του πρότζεκτ, μεγαλύτερο βαθμό διάδρασης και ενεργής συμμετοχής και φυσικά δίνει στο εγχείρημα ένα πιο ελκυστικό και διασκεδαστικό ύφος.

Εφαρμογή στην εκπαίδευση

Το gamification έχει εφαρμοστεί κατά κόρον στον χώρο της μάθησης, και ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες όπου υπάρχει μια εκ φύσεως ροπή προς το παιχνίδι, στοχεύοντας στο να δουν τα παιδιά τη διδακτέα ύλη ως κάτι όσο γίνεται πιο συναρπαστικό.

Υπάρχει όμως εφαρμογή και σε.. μεγαλύτερα παιδιά, με πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα ενηλίκων να εντάσσουν στην ύλη τους στοιχεία gaming ώστε να δοθεί κίνητρο για απόδοση καθώς και μεγαλύτερη αίσθηση ομαδικότητας μεταξύ των εκπαιδευόμενων.

Κριτική πάνω στο Gamification

Όπως συμβαίνει με κάθε καινοτόμα μέθοδο, έτσι και στο gamification έχουν υπάρξει και αρνητικές κριτικές, με κυριότερη να αποτελεί το ότι μπορεί να οδηγήσει τους εργαζόμενους σε υπερβολικό ανταγωνισμό, ακούσιες αρνητικές συμπεριφορές λόγω αυτού, και επακολούθως σε αυξημένο άγχος ο οποίο ενέχει τον κίνδυνο ξεσπάσματος.

Συμπέρασμα

Το gamification αποτελεί ένα πρωτότυπο εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτών το οποίο, όπως όλα τα εργαλεία, χρειάζεται σωστή και ισορροπημένη χρήση ώστε να αποφέρει το μέγιστο των δυνατοτήτων του και να αναβαθμίσει την εκπαιδευτική διαδικασία, τόσο σε επίπεδο αποδοτικότητας όσο και προσιτότητας.